زگیل تناسلی
زگیل تناسلی شایع‌ترین عفونت ویروسی است که از راه رابطه جنسی منتقل می‌شود و عامل آن ویروس پاپیلوم انسانی
.(HPV) است که حین تماس جنسی منتقل می‌شود
تاکنون بیش از ۲۰۰ رده از ویروس اچ‌پی‌وی شناخته شده است و بسیاری آن را با زگیل‌های تناسلی می‌شناسند. این ویروس اما عامل بروز سرطان‌های گردن رحم، حلق، مقعد و آلت جنسی هم هست.
اچ پی وی چیست؟
ویروس پاپیلومای انسانی یا HPV یک ویروس حاوی DNA است که بیش از دویست رده از آن شناخته شده است و بیش از ۴۰ نوع آن نواحی جنسی را درگیر می‌کند. یکی از عمده‌ترین راه‌های انتقال این ویروس، تماس جنسی است. از هر ۴ فرد ۳ فرد در طول زندگی به این عفونت مبتلا می‌شوند. دراکثر مواقع عفونت‌های ناشی از HPV جدی نیستند، نشانه‌ای از خود بروز نمی‌دهند و خودبخود و بدون نیاز به درمان از بین می‌روند. به دلیل همین بروز ندادن نشانه‌های ظاهری است که ویروس HPV به راحتی منتقل می‌شود و بر خلاف باور عامه که ویروس‌های دیگری همچون HIV را خطر اصلی روابط جنسی محافظت نشده می‌داند، اچ‌پی‌وی این روزها شایع‌ترین ویروسی است که با تماس جنسی منتقل می‌شود. تنها چند رده از این ویروس موجب بروز سرطان‌های اندام‌های جنسی و تولید مثل، مقعد و حلق می‌شوند.
رعایت بهداشت در روابط جنسی و دوری از تماس‌های جنسی پرخطر مهم‌ترین روش پیشگیری از آلوده شدن به این ویروس است. در اینجا منظور از تماس جنسی پر خطر رابطه جنسی بدون حفاظت دهانی، رابطه جنسی بدون حفاظت مقعدی، تماس آلت‌های جنسی بدون حفاظت، دخول بدون حفاظت و حتی تماس مستقیم پوست یا دست با آلت جنسی فرد مبتلا به ویروس است. هنوز شواهد علمی قابل استنادی برای تأیید انتقال ویروس از طریق صندلی توالتی که فرد ناقل ویروس استفاده کرده است و یا شنا در استخری که فرد ناقل در آن شنا کرده وجود ندارد.
همانطور که گفته شد تنها چند رده از این ویروس می‌توانند موجب بروز سرطان شوند. ویروس اچ‌پی‌وی به عنوان عامل چهار نوع سرطان شناخته می‌شود؛ سرطان‌های حلق و دهان، سرطان آلت جنسی، سرطان مقعد و سرطان گردن رحم. همین‌جا یادآوری می‌کنیم که تست پاپ‌‌اسمیر مستمر و به طور متوسط هر سه سال برای خانم ها یکی از راه‌های پیشگیری و درمان به موقع سرطان رحم است.
باقی رده‌های ویروس تنها موجب بروز زگیل‌های پوستی می‌شوند که به راحتی هم قابل درمانند، اما بسته به بدن فرد و سیستم ایمنی‌اش، نیاز به طول زمان‌های متفاوتی برای دفع از بدن وجود دارد و تنها آزمایش‌های ویژه بعد از طی درمان می‌تواند شخص را از وضعیت ویروس در بدنش مطمئن کند.
پس از کشف ارتباط ویروس اچ‌پی‌وی و این سرطان‌ها و به ویژه با افزایش شیوع ویروس و سرطان‌ها توجه زیادی به ویروس اچ‌پی‌وی جلب شده است و به روایتی آن‌را خطرناک‌تر از ویروس اچ‌آی‌وی یا ایدز می‌کند. شیوع این ویروس در میان نوجوانان و جوانان بالاست. در این سنین عطش برای برقراری تماس جنسی و رابطه جنسی زیاد است. نهی و ممنوعیت برقراری روابط جنسی برای پیشگیری از شیوع این بیماری به هیچ وجه کافی نیست و تنها آگاه‌سازی و آموزش رعایت بهداشت جنسی می‌تواند از بروز آن پیشگیری کند.
واکسیناسیون و تکمیل دوره‌های چندگانه بهترین و امن‌ترین راه برای پیشگیری از ابتلا به ویروس برای همه افراد از هر جنس و جنسیت، گرایش و رفتار جنسی، به ویژه پیش از آغاز فعالیت جنسی توصیه می‌شود. این واکسن می‌تواند احتمال ابتلا به سرطان رحم را تا ۷۰٪ و بروز زگیل‌های تناسلی را تا ۹۰٪ کاهش دهد.
این واکسن‌ها تاثیری بر انواع ویروس‌های HPV که فرد ممکن است به آن مبتلا باشد ندارند.
چطور ویروس HPV وارد بدن ما می‌شود؟
انواع رده‌های HPV که موجب بروز زگیل‌های تناسلی می‌شوند، عمدتاً از طریق تماس پوستی در رابطه جنسی همراه با دخول منتقل می‌شوند. ویروس معمولاً در اطراف آلت‌های جنسی و مقعد دیده می‌شود و تجمع کمتری در ناحیه دهان یا گلو دارد.
زگیل‌های تناسلی در افرادی که ناقل ویروس HIV هستند، بعد از تماس با ویروس HPV با احتمال بیشتری بروز پیدا می‌کند. قدرت سیستم ایمنی بدن یکی از مهم‌ترین معیارها در بروز زگیل‌های پوستی است. افرادی که بدنشان ایمنی پایین‌تری دارد، از جمله آنها که به ویروس HIV و یا سایر بیماری‌هایی که توان ایمنی بدن را پایین می‌آورد، مبتلا هستند زگیل‌ها را بیشتر بروز می‌دهند، چرا که از توانایی پایین‌تری برای مقابله با ویروس برخوردارند.
در طول رابطه جنسی مقعدی، HPV می‌تواند در ناحیه کانال مقعدی منتشر شود. بعضی از انواع اچ‌پی‌وی می‌تواند موجب تغییراتی در برخی از سلول‌های داخل مقعد شود و موجبات سرطان مقعد را فراهم آورد. در مردانی که با مردان دیگر روابط جنسی دارند و HIV+ هستند، احتمال بروز این تغییرات بالاتر گزارش شده است.
زگیل‌های تناسلی کی و کجا به وجود می‌آیند؟
زگیل‌های تناسلی ممکن است بصورت برجستگی‌های بی‌درد در ناحیه آلت جنسی و یا حول مقعد بر روی باسن دیده شود. این زگیل‌ها نزدیک مجرای ادرار، زیر پوست ختنه‌گاه ، بر روی فرج یا در نواحی داخل آن و نیز بیرون یا درون مقعد دیده می‌شوند. زگیل‌ها اشکال مختلفی دارند. برخی به شکل یک لکه سفید مسطح و برخی دیگر مانند دسته‌های کوچک گل‌کلمی پدیدار می‌شوند.
زگیل‌ها ممکن است ۴ هفته تا ۸ ماه بعد از تماس با ویروس HPV، و گاهی هم دیرتر بر سطح پوست دیده شوند و گاهی هم اصلا زگیلی دیده نمی‌شود. انتقال ویروس از فرد ناقل به فرد دیگر ربطی به وجود زگیل بر پوست ندارد و حتی اگر زگیلی دیده نشود، ویروس همچنان می‌تواند از فردی به فرد دیگر منتقل شود.
معمولا در مراحل اولیه سرطان گردن رحم با منشا HPV، هیچ علایمی دیده نمی‌شود اما این نشانه‌ها می‌تواند شامل خونریزی‌های شدید یا غیرطبیعی واژنی و یا خونریزی بین پریودها باشد. اگر شما این علایم را می‌بینید، حتما به پزشک مراجعه کنید.
اکثر افراد با ابتلا به زگیل‌های تناسلی دچار مشکلات بلندمدت نمی‌شوند. در افراد باردار، زگیل‌های تناسلی می‌توانند بزرگتر باشند، خونریزی داشته باشند یا عفونی شوند. زگیل‌های تناسلی می‌توانند به نوزاد هم منتقل شوند، اما این احتمال پایین است. برخی از انواع HPV موجب تغییراتی در سلول‌ها می‌شوند که منشا سرطان‌های گردن رحم، فرج، مقعد و یا گلو هستند. در میان این سرطان‌ها، سرطان گردن رحم شایع‌ترین است.
چه آزمایش‌‌هایی ممکن است به تشخیص کمک کند؟
کادر بهداشتی و درمانی می‌تواند با پرسش درباره علایم و معاینه زگیل‌ها تشخیص بدهد که آیا شما دچار زگیل‌های تناسلی هستید یا خیر. برای تشخیص تغییرات با منشا ابتلا به ویروس HPV در گردن رحم، باید تست پاپ اسمیر بدهید. این آزمایش را جدی بگیرید، چرا که تشخیص زودرس می‌تواند نقش بسیار مهمی در بهبود و پیشگیری از پیشرفت سرطان گردن رحم داشته باشد. همچنین توصیه می‌شود مردانی که در روابط جنسی با مردان دیگر پذیرنده دخول هستند، به ویژه آنها که HIV+ هستند، تست پاپ مقعدی را جدی بگیرند.
اچ‌پی‌وی را چطور درمان کنیم؟
در اکثر مواقع، ابتلا به HPV منجر به بروز زگیل‌های تناسلی خود بخود از بین می‌رود. این فرایند ممکن اسن چند ماه تا چند سال طول بکشد. زگیل تناسلی می‌تواند خودبخود یا با درمان از بین برود اما دیده نشدن این زگیل‌ها بر پوست لزوماً نشان‌دهنده خروج ویروس از بدن نیست و ویروس می‌تواند همچنان از راه تماس‌های پوستی بین شرکای جنسی منتقل شود.
تلاش برای از بین بردن علایم و زگیل‌ها امری کاملاً طبیعی است. درمان می‌تواند شامل فریز کردن و یا استفاده از مایعات و کرم‌های موضعی باشد که بسته به نوع دارو توسط پزشک یا خود شما در یک بازه از ۴ تا ۱۶ هفته استفاده می‌شود. به یاد داشته باشید به هیچ‌وجه از درمانهای خانگی و بدون تجویز پزشک استفاده نکنید. داروهایی که در داروخانه برای درمان زگیل‌های پوستی در دسترس شماست لزوماً برای درمان زگیل‌های تناسلی مناسب نیست و ممکن است موجب سوختگی‌های شدید پوستی شود.
برای پیشگیری چه کنیم؟
واکسن گارداسیل را بزنید. برای رابطه دهانی، مقعدی، و یا واژنی از کاندوم و یا سایر روش‌های پیشگیری از انتقال بیماری‌های آمیزشی استفاده کنید.
بهداشت رابطه جنسی را در هر شرایطی رعایت کنید، مخصوصا از داشتن رابطه دهانی-مقعدی و یا واژنی-مقعدی بدون رعایت بهداشت اجتناب کنید.
شکل ظاهری زگیل‌های تناسلی و سایر علایم ابتلا به ویروس اچ‌پی‌وی را بشناسید و در صورت مشاهده این علایم در اسرع وقت به دنبال درمان کامل باشید.
در صورت مشاهده زگیل روی بدن خود و یا شریک جنسی از داشتن تماس جنسی و ارتباط جنسی تا انتهای درمان ضایعات اکیدا خودداری کنید.
آیا ویروس اچ‌پی‌وی از طریق بوسیدن هم منتقل می‌شود؟
جواب به این سوال کمی پیچیده است زیرا ویروس در بزاق فرد ناقل هم وجود دارد. اما از طرف دیگر راه اثبات شده انتقال این ویروس تماس با آلت جنسی فرد ناقل است. بنابراین امروز بوسیدن یک نوع تماس جنسی با پتانسیل انتقال ویروس اچ‌پی‌وی تلقی نمی‌شود.
آیا همه رده‌های ویروس اچ‌پی‌وی خطرناکند؟
تاکنون نزدیک به دویست رده از ویروس اچ‌پی‌وی شناسایی شده است. اغلب رده‌ها سرطانزا نیستند و فقط زگیل یا ضایعات پوستی ایجاد میکنند و تنها برخی از رده‌ها خطر ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهند. رده‌های سرطانزا شامل رده ۱۶، ۱۸، ۳۱، ۳۳، ۳۵، ۳۹، ۴۵، ۵۱، ۵۲، ۵۳، ۵۶ و ۵۹
هستند. اگر این رده‌های ویروس در بدن فردی شناسایی شوند نشان دهنده ریسک بالاتر ابتلا به سرطان‌های آلت‌های جنسی، گردن رحم، مقعد و سرطان‌های گلو است.
آیا ابتلا به اچ‌پی‌وی تفاوتی در مردان و زنان دارد؟
از ظاهر زگیل‌ها می‌توان اچ‌پی‌وی را تشخیص داد. برای تشخیص قطعی آن می‌توان از ضایعات بیوپسی (نمونه‌برداری) کرد و سلول‌های ویروس را مشاهده کرد. از لحاظ ابتلا و ریسک سرطان، همه افراد در یک میزان خطر هستند، ولی روش ساده‌ای برای تشخیص و اثبات ابتلا به ویروس در مردان بدون علامت یا ضایعه قابل مشاهده نداریم. در زنان تست پاپ اسمیر و آزمایش نمونه‌برداری تشخیص اچ‌پی‌وی و تیپ (رده) آن وجود دارد و در مردان با روابط جنسی با هم‌جنس پاپ مقعدی پیشنهاد می‌شود.
آیا ممکن است کسی که تا کنون رابطه جنسی با دخول نداشته، به اچ‌پی‌وی مبتلا شود؟ آیا این فرد می‌تواند تست پاپ اسمیر بدهد، بدون این که نگران تغییر شکل مجرای واژن باشد؟
راه انتقال رده‌های خطرناک ویروس اچ‌پی‌وی تماس جنسی است و دخول تنها یکی از راه‌های برقراری تماس جنسی است. بنابراین حتی با فرض اینکه کسی تجربه دخول نداشته باشد ولی در معرض تماس جنسی قرار گرفته باشد می‌تواند به اچ‌پی‌وی مبتلا شود.
ا درمان صد در صدی برای اچ‌پی‌وی وجود دارد؟
خیر، هنوز یک روش درمانی با طول درمان مشخص برای دفع کامل ویروس اچ‌پی‌وی از بدن وجود ندارد و تنها بر حسب توانایی سیستم ایمنی فرد مبتلا، ویروس ممکن است تا میزان زیادی غیرفعال شود و یا کاملا خارج شود. به یاد داشته باشید افراد با از بین بردن علایم ابتلا به ویروس، یعنی زگیل‌های تناسلی و درمان آنها، همچنان ناقل ویروس خواهند ماند و تنها با تکرار آزمایش‌ها می‌توان از دفع کامل ویروس مطمئن شد.
آیا واکسن اچ‌پی‌وی موثر است؟
بله، واکسن‌ها برای پیشگیری ابتلا به اچ‌پی‌وی موثر هستند. امروزه واکسن گارداسیل در بازار هستند که به ترتیب بدن را در مقابل رده‌های ۴ و ۹ و هم رده سرطان‌زای ویروس اچ‌پی‌وی ایمن میکنند. البته باید توجه داشت این واکسن‌ها باید قبل از سن شروع تماس جنسی و پیش از اولین تماس جنسی دریافت شوند.
پروتکل استاندارد جهانی تزریق واکسن از یازده سالگی است و در مناطقی که فعالیت جنسی افراد زودتر شروع می‌شود و یا سن بلوغ به طور طبیعی پایین‌تر است، می‌تواند از ۹ سالگی هم دریافت شود. این واکسن باید دو بار قبل از ۱۵ سالگی و سه بار بعد آن دریافت شود تا ایمنی کافی را ایجاد کند. گفته می‌شود که تزریق این واکسن در زنان تا ۲۶ سالگی و در مردان تا ۲۱ سالگی موثر است و بعد از اثر کمتری دارد. البته کسانی که ضعف سیستم ایمنی و یا بیماری زمینه ای مثل دیابت دارند یا داروهای سرکوبگر ایمنی مثل کورتون دریافت میکنند بیشتر در خطر بالاتری برای ابتلا به ویروس اچ‌پی‌وی قرار دارند و توصیه می‌شود که حتی در سنین بالاتر هم واکسن را دریافت کنند. توجه داشته باشید که محدودیت سنی خاصی برای تزریق واکسن وجود ندارد و تزریق واکسن برای زنان بین سن ۹ تا ۲۶ سال و مردان بین ۱۱ تا ۲۶ سال یک توصیه جهانی است، چرا که اثربخشی این واکسن در این سنین زیاد است و بعد از آن اثربخشی واکسن کم می‌شود.
این واکسن زگیل‌های موجود را درمان نمی‌کند، اما برای افرادی هم که دچار زگیل شده‌اند توصیه می‌شود زیرا از انواع دیگر ویروس پاپیلومای انسانی که فرد دچار آن نشده‌است جلوگیری می‌کند. واکسن گارداسیل معمولاً قبل از سنین نوجوانی و قبل از شروع فعالیت جنسی توصیه می‌شود. واکسن گارداسیل در مردان مؤثر است و می‌تواند از زگیل تناسلی، سرطان مقعد، آلت و برخی ضایعات پیش سرطانی که توسط انواع خاصی از ویروس پاپیلومای انسانی ایجاد می‌شود محافظت کند. مردانی که با مردان رابطه جنسی داشته باشند بیشتر در معرض بیماری‌های مرتبط با ویروس پاپیلومای انسانی تیپ ۶٬۱۱٬۱۶٬۱۸ و سرطان معقد و آلت تناسلی هستند.
برای دریافت واکسن نیاز نیست که از مبتلا نبودن مطمئن باشید و در هر صورت واکسن می‌تواند در برابر رده های دیگری که به آن مبتلا نیستید ایمنی ایجاد کند. ضمنا باید توجه کرد که تکرار واکسن برای پیشگیری از بروز علایم ظاهری و نیز کنترل ویروس در بدن برای افرادی که ناقل HPV هستند مهم است.
آیا اچ‌پی‌وی از مادر به فرزند انتقال میابد و آیا می‌توان با روش زایمان سزارین ریسک انتقال را کم کرد؟
بله، متاسفانه گزارش شده است که ویروس اچ‌پی‌وی از طریق مادر به جنین منتقل می‌شود و ویروس انتقال یافته به جنین در دوران بارداری می‌تواند باعث بروز ضایعات در دهان و گلوی نوزاد بشود. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که نوع زایمان، یعنی سزارین و یا طبیعی، تاثیری در میزان احتمال انتقال ویروس اچ‌پی‌وی از مادر به جنین ندارد. در واقع متاسفانه تاکنون روشی با اطمینان صد درصدی برای تضمین سلامت نوزاد با والد یا والدین مبتلا به ویروس اچ‌پی‌وی، و یا تست تشخیصی برای تعیین سلامت نوزاد و یا کودکان زیر ۷ سال نداریم.
تنها توصیه‌ای که باید جدی گرفته شود، درمان ضایعات و زگیل‌های فعال پیش از آغاز بارداری است. تزریق واکسن در طول بارداری خطرناک است.
زگیل‌های اچ‌پی‌وی یا زگیل‌های تناسلی را چطور درمان کنیم؟
برای درمان زگیل های اچ‌پی‌وی روش‌های مختلفی وجود دارد، اما کرایو و لیزر دو روش متداول سرپایی است که اثر سریعی دارد و با کشتن سلول‌های زگیل، ضایعات اچ‌پی‌وی را درمان می‌کند. درمان دیگر استفاده از پودرهای پودوفیلین در محل ضایعات توسط پزشک متخصص است و روش پر کاربرد دیگر هم کرم ایمیکیمود است (آلدرا) که درمان با آن شش ماه بطول می‌انجامد. بعد از پایان دوره درمانی، افراد می‌توانند آزمایش بدهند و ببینند که آیا ویروس هنوز در بدن حضور دارد یا نه.
تحقیقات زیادی در رابطه با احتمال انتقال ویروس اچ‌پی‌وی در استخر انجام شده و نتایج این تحقیقات منفی بوده است. لیزر مو هم نمی‌تواند باعث انتقال ویروس شود.
آیا اجتناب از زندگی جنسی پرخطر برای مبتلا نشدن کافی است؟
زندگی جنسی پرخطر به معنی داشتن رابطه پرخطر است و نه به معنی نداشتن انواع مشخصی از روابط جنسی. ممکن است شما با بیش از یک نفر به صورت همزمان در رابطه باشید اما تمام نکات ایمنی را رعایت کنید و روابط جنسی خود را ایمن نگه دارید، یا این که تنها با یک نفر رابطه جنسی داشته باشید و آن رابطه را پرخطر تعریف کنید. اما اگر شما و شریکتان تنها با یک نفر در ارتباط جنسی هستید و شریک جنسی‌تان هم همزمان با شخص دیگری تماس جنسی ندارد، شانس بسیار بالاتری، تا ۹۳٪، برای دور ماندن از ویروس اچ‌پی‌وی دارید. پس از هر جنس و جنسیتی باشید و هر نوع گرایش و یا رفتار جنسی که دارید، رفتارهای پرخطر را بشناسید و با تزریق به موقع واکسن گارداسیل از خود و دیگران مراقبت کنید.
دکتر گللاله شیخی